Borelioza – objawy, leczenie, profilaktyka

 Krętkownica kleszczowa lub Choroba z Lyme to inne nazwy boreliozy. Po raz pierwszy zaczęto o niej mówić dopiero w latach osiemdziesiątych zeszłego wieku, kiedy to odkryto bakterie odpowiedzialne za jej powstanie (Borella burgdorferi), które mogą przybierać postacie krętków albo cyst. Krętki są bardzo ruchliwe, a cysty przybierają formę przetrwalnikową, przez co są bardziej oporne na leczenie antybiotykami.

Jaki jest pierwszy objaw boreliozy?

 Borelioza to choroba wielonarządowa, przenoszona głownie prze kleszcze. Obraz kliniczny to zmiany skórne, zajecie stawów, serca i układu nerwowego. Jednak podstawowym objawem, dzięki któremu rozpoznaje się chorobę, jest rumień wędrujący, zwany również rumieniem pełzającym.  Występuje on w ciągu jednego do trzech tygodni w miejscu ukłucia przez kleszcza.

Przeważnie przybiera postać plamy, która stopniowo się powiększa. Zmiana posiada centralne przejaśnienie i jeżeli osiągnie średnicę 5 centymetrów i większą, to rozpoznanie zostaje potwierdzone jako pewne. Nietypowa postać zmian nie posiada centralnego przejaśnienia, ale  jednak jeżeli  utrzymuje tendencję do powiększania się, to rozpoznana jest jako rumień wędrujący.

 Wtedy jeszcze nie występują takie objawy, jak powiększenie i świąd, czy powiększenie węzłów chłonnych w okolicy zmiany. Nie występują też jeszcze gorączka czy bóle miejscowo stawowe. Rumień ustępuje po zastosowaniu odpowiedniej terapii antybiotykowej ale nie znaczy to jeszcze eliminacji stanu zakażenia.

Nieleczony rumień może samoistnie ustąpić, co również nie równa się ustąpieniu zakażenia chorobą. W tym przypadku mogą się pojawić mniejsze rumienie wtórne, które świadczą o rozsiewie zakażenia.

 Na tym etapie można łatwo stwierdzić chorobę na podstawie badania przeciwciał znajdujących się w surowicy krwi. Dzisiejsza medycyna rozróżnia przeciwciała występujące przy poszczególnych postaciach boreliozy. Za pomocą badań można określić z którą odmianą choroby mamy do czynienia w konkretnym przypadku.

Objawy w głównych postaciach boelriozy

•  Borelioza limfatyczna. Chłoniak limfatyczny, bo tak nazywa się ta postać, występuje dosyć rzadko i przeważnie u dzieci. Ujawnia się w tym samym czasie co rumień i ma postać sinego, bezbolesnego guzka. Najczęściej zlokalizowany jest na uszach, mosznie lub brodawkach sutkowych. Nieleczony może utrzymywać nawet kilka lat, żeby potem samoistnie ustąpić. Jednak wcześnie rozpoznany, może być wyleczony jedną serią leczenia antybiotykowego.


•  Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn. Dolegliwość ma postać zmian na skórze i dotyczy głownie ludzi w podeszłym wieku, zwłaszcza kobiet. Charakteryzują się sino – czerwonym kolorem, które najpierw mają charakter zapalny, a później przechodzą w postać zanikową skóry. Wtedy to naskórek staje się wyjątkowo cienki w taki sposób, że widoczne są naczynia krwionośne. Zmiany te występują wiele lat po zakażeniu i często towarzyszą neuropatii obwodowej i stanom zapalnym stawów, które są akurat pod nimi.


•  Zapalenie stawów. To bardzo częsta postać boreliozy i może wystąpić w postaci wielu objawów klinicznych:  a) Wędrujące bóle kości, stawów, ścięgien i mięśni, które mogą wystąpić we wczesnej fazie zakażenia rozsianego.  b) Nawracające bóle kości, stawów i tkanek okołostawowych, ujawniające się miesiącami i latami. Mają one długie okresy samoistnych remisji. Mogą w końcu ustąpić, lub też rozwinąć się w pełnoobjawowe zapalenie. Najczęściej występują w kończynach i są asymetryczne.  c) Nawracające zapalenie stawów również jest asymetryczne, charakteryzuje się bólami i obrzękami. Objawom tym towarzyszy ciepło w miejscach zapalenia i występują one zwykle dwa lata po zakażeniu. Jeżeli w miejscach zapalonych jest duży wysięk, wtedy następuje znaczna trudność w poruszaniu kończynami. Zmiany najczęściej dotyczą stawów kolanowych a rzadziej pozostałych, takich jak stawy barkowe czy łokciowe. Znacznie rzadziej występują w drobnych stawach dłoni i stóp. Stany zaostrzeń mogą być częste, przedzielone krótkim czasem remisji. Mogą samoistnie ustąpić, jednak u niektórych chorych obserwuje się przejście w stan przewlekłego zapalenia.  d) Przewlekłe zapalenie stawów występuje najczęściej kilka lat po zakażeniu. Dolegliwości dotyczą dużych stawów, przede wszystkim kolanowych. Obawy są stałe i utrzymują się dłużej niż rok. W skrajnych przypadkach dochodzi wtedy do uszkodzenia i do unieruchomienia stawu.


•  Zapalenie mięśnia sercowego. Zaburzeniom czynności serca na ogól nie towarzyszą jakieś spektakularne objawy i ten rodzaj zapalenia wykrywany jest przy innych okazjach. Stwierdza się wtedy pewne upośledzenie przewodnictwa, gdzie występują bloki przedsionkowo – komorowe o zmiennym natężeniu. Rokowanie jest na ogól dobre. Zaburzenia ustępują przeważnie po stosunkowo krótkim czasie.


• Neuroborelioza. Ta postać choroby charakteryzuje się najcięższym przebiegiem. Mogą wystąpić ciężkie stany, takie jak: zapalenie mózgu, zapalenie mózgu wraz z rdzeniem kręgowym, porażenie nerwów czaszkowych a w tym nerwów twarzowych, zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, porażenie korzeni nerwowych lub pojedynczych nerwów. Może wystąpić też ogólna neuropatia, charakteryzująca się nerwobólami, zaburzeniami czucia, parastezjami a nawet częściowymi lub całkowitymi niedowładami. Na koniec trzeba wspomnieć o możliwości wystąpienia osłabienia pamięci, spadków koncentracji, rozdrażnienia, senności a nawet znacznej zmiany osobowości.

Diagnostyka laboratoryjna boreliozy

 Żeby kompletnie rozpoznać boreliozę, oprócz oglądania objawów klinicznych, konieczna jest dwuetapowa diagnostyka serologiczna. W pierwszym etapie, zwanym metodą immunoenzymatyczną, trzeba wykazać występowanie przeciwciał odpowiednich do danej postaci choroby. Mowa tu o swoistych przeciwciałach IgM lub IgG. Jeżeli wyniki są dodatnie lub wątpliwe, stosuje się kolejny etap, czyli metodę Western – blot.

Obie metody wzajemnie się uzupełniają bo ta ostatnia charakteryzuje się wysoka swoistość przy niższej czułości a metoda immunoenzymatyczna wręcz odwrotnie.

 Wykrycie krętków Borrelia  z hodowli tkankowej i z krwi  za pomocą mikroskopu jest bardzo trudne i obarczone dużym odsetkiem błędnych wyników. Badania płynów stawowych są raczej nieswoiste i nie są prowadzone w diagnostyce.

Skuteczne leczenie boreliozy jest możliwe?

Kuracja polega na długotrwałym leczeniu antybiotykami, gdzie seria może trwać od 20 do 28 dni. Decyzja o sposobie i długości leczenia zależy od decyzji lekarza. Na ogól stosuje się takie antybiotyki, jak: amoksycyklina, doksycyklina, cefuroksym, cefotaksym lub ceftriakson. W wyjątkowo ciężkich przypadkach zapalenia stawów lub w neuroboreliozie stosuje się też leki sterydowe. Jednocześnie podaje się leki przeciwdziałające bieżącym objawom choroby.

Aktualnie nie ma naukowych podstaw do długotrwałego stosowania kuracji antybiotykowej, czy też do wielorazowego powtarzania serii tego typu leczenia. Ocena skuteczności leczenia nie powinna być prowadzona za pomocą obserwacji wyników badań serologicznych, tylko raczej na analizowaniu dynamiki zmian dotyczących samych objawów klinicznych.

Profilaktyka – jak zapobiec boreliozie?

 Niestety, do tej pory nie wynaleziono szczepionki na boreliozę. Tak więc podstawą profilaktyki jest unikanie miejsc, gdzie występują kleszcze. Jeżeli jednak nie zawsze można tego uniknąć, to konieczna jest odpowiednia ochrona ciała.

Dodatkowo można użyć specjalnych środków odstraszających te owady. Chodzi tutaj o środki wydzielające nieprzyjemny dla nich zapach. Leczenie profilaktyczne po ukłuciu jest możliwe i stosuje się tylko w przypadku ukąszenia przez dużą liczbę owadów. Najczęściej podaje się wtedy jednorazową dawkę antybiotyku.

 Warto również zadbać o zwierzęta domowe. W sezonie dobrze jest aplikować im specjalne krople przeciw pchłom i kleszczom. W przypadku, gdy zwierzę domowe ma w skórze kleszcza, trzeba go natychmiast wyrwać razem z otworem gębowym. Owada najlepiej od razu unicestwić, ponieważ świetnie znosi on wszelkie rozgniatanie i nadal może szkodzić, tym razem już w naszym pobliżu.

Łukasz

Chętnie doradzam, pisząc na wszelakie tematy – sport, hobby, wnętrza, praca, rozwój i turystyka. Staram się znaleźć porady na wszystkie problemy.