Od czego jest czkawka?

Prawdopodobnie nikt z nas nie zna osoby, która nigdy nie miała czkawki. Jest to zjawisko, które wzbudza rozbawienie od najmłodszych lat i nie sprawia większego dyskomfortu, najczęściej też szybko mija. Jednak z naukowego punktu widzenia czkawka jest jeszcze ciekawsza, niż dla przeciętnego obserwatora – można wnikliwie zbadać jej przyczyny i przyjrzeć się skrajnym przypadkom, gdy osoba dotknięta czkawką nie zaznała ulgi nawet przez wiele lat!

Czym właściwie jest czkawka?

Znamy ją przede wszystkim z odgłosu, który powoduje, lecz dobrze wiedzieć, co dzieje się wewnątrz ciała, gdy przydarzy nam się czkawka. Najpierw należy przyjrzeć się mechanizmowi oddychania.

Między klatką piersiową a jamą brzuszną znajduje się mięsień zwany przeponą, który bierze udział w wentylacji płuc – oddychanie przeponowe szczególnie ważne jest dla śpiewaków i kobiet rodzących, gdyż pozwala na lepsze dotlenienie się i kontrolowanie wdechów i wydechów.

Przepona nie jest jednak bezczynna także podczas codziennego oddychania, a jej pracę kontroluje nerw przeponowy, sięgający od szyi do okolic wątroby. Czkawka powstaje, gdy przepona zaczyna kurczyć się w sposób niekontrolowany – za sprawą podrażnienia tego nerwu – czemu towarzyszy zwarcie strun głosowych, powodujące charakterystyczny dźwięk czkania.

Jakie są przyczyny powstawania czkawki?

W większości przypadków przyczyną powstawania czkawki jest nadmierne lub zbyt szybkie wypełnienie żołądka, dlatego przydarza się nam, gdy pośpieszymy się z posiłkiem. Warto pamiętać o tym, że zdrowsze jest powolne jedzenie i dokładne przeżuwanie pokarmu, dzięki czemu unikniemy nie tylko czkawki, ale także niektórych dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Możliwa jest także czkawka wywołana pobudzeniem ośrodka czkawki w ośrodkowym układzie nerwowym na skutek zaburzeń metabolicznych lub działania toksyn, takich jak alkohol etylowy.

Istnienie odruchu czkawki kontrolowanego przez specjalny ośrodek w mózgu jest ewolucyjnym przystosowaniem, które mogło chronić nas przed zachłyśnięciem pokarmem, który już znalazł się w przełyku, albo usuwać połknięte powietrze z żołądka, co zgadzałoby się z faktem, że czkawka często dotyczy niemowląt.

Ciekawe dane na temat czkawki

Częstotliwość czkawki wynosi przeważnie od 2 do 60 „czknięć” na minutę. Czas jej trwania zazwyczaj nie przekracza kilku minut; w przypadku, gdy trwa dłużej niż 48 godzin, mówimy o czkawce przedłużającej się lub przetrwałej, a powyżej 2 miesięcy – przewlekłej, opornej na leczenie.

Zgodnie z przeglądem badań naukowych na temat czkawki opublikowanym w European Respiratory Journal w 1993 roku, najdłuższym znanym przypadkiem przewlekłej czkawki jest przypadek rekordzisty Księgi Guinnessa, Amerykanina, który w momencie rozpoznania cierpiał na czkawkę już przez 68 lat.

Długie nieustępowanie czkawki – czkawki kilkudniowe

Czkawki trwające ponad 7 dni rzadko mijają samoistnie, zwykle konieczne jest ich leczenie. Zdarza się, że u starszych pacjentów występują chroniczne czkawki okresowe, a więc objawy pojawiają się naprzemiennie z okresami bezobjawowymi. Badania wykazały powiązanie takich czkawek z guzami lub uszkodzeniami mózgu.

Ponadto stwierdzono, że przewlekłe czkawki występują częściej u mężczyzn niż u kobiet. Poznano także przypadek, gdy dolegliwość ta objęła jednocześnie kilku członków rodziny.

Czkawka jako objaw choroby

Niekiedy czkawka może występować jako objaw chorób wewnętrznych, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca, niewydolność nerek, stany zapalne jelit, wątroby i innych elementów układu pokarmowego, guzy śródpiersia i przepony, a nawet epilepsja czy stwardnienie rozsiane. Dzieje się tak dlatego, że choroby te powodują nadmierne pobudzanie nerwów połączonych z przeponą, należących do tzw. łuku odruchowego czkawki.

Jak przynieść ulgę osobie cierpiącej na czkawkę?

Chociaż zwyczajna czkawka nie jest poważną dolegliwością i można ją po prostu przeczekać, istnieją sposoby, które pomogą ją zakończyć. Do najbardziej znanych należy wystraszenie czkającego – zaskoczenie powoduje szybkie spięcie i rozluźnienie mięśni, co może pomóc uregulować pracę przepony.

Można także próbować wstrzymać oddech lub zrobić kilka wdechów i wydechów do papierowej torby, a także pić płyny rytmicznymi łykami. Sposoby te są skuteczne dlatego, że czkanie związane jest ze zbyt niskim stężeniem dwutlenku węgla w organizmie, a wymienione czynności pozwalają je podnieść.

Posiadając wiedzę na temat przyczyn i mechanizmów powstawania czkawki, możemy z większą przychylnością spojrzeć na to zjawisko, gdy po raz kolejny dotyka nas lub bliską nam osobę. Gdybyśmy zaś dołączyli do grona nieszczęśników cierpiących na czkawkę przewlekłą, należy złożyć wizytę lekarzowi – nie wyleczymy się z niej samodzielnie!

Łukasz

Chętnie doradzam, pisząc na wszelakie tematy – sport, hobby, wnętrza, praca, rozwój i turystyka. Staram się znaleźć porady na wszystkie problemy.