W jaki sposób naprawia się zniszczone książki?

Niezależnie od tego, czy kieruje nami sentyment do baśni z dzieciństwa, kolekcjonerska pasja czy zwykła

dbałość o przedmioty, wszyscy poszukujemy sposobów, by nasze książki służyły nam w niezmienionym stanie jak najdłużej. Tymczasem jednak czas nie jest naszym sprzymierzeńcem; musimy liczyć się z tym, że rozkład papieru jest procesem nieuniknionym i karty naszych ulubionych opowieści prędzej czy później ulegną degradacji. Na szczęście istnieją sposoby, które pozwalają spowolnić niszczenie książek, a jeśli już dojdzie do uszkodzenia kartki – odrestaurować ją tak, by po rozdarciu nie pozostał ślad.

Co powoduje niszczenie książek?

By odpowiednio dbać o książki i nie dopuścić do ich zniszczenia, warto wiedzieć, jakie czynniki wpływają na degradację papieru. Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że papier papierowi nierówny. To, kiedy książka została wydana, przekłada się bezpośrednio na rodzaj wykorzystanego do jej produkcji papieru.

Co ciekawe, najtrwalsze okazują się często zabytki… najstarsze – do druku książek 150 lat temu i wcześniej używano bowiem papieru bawełnianego, który ze względu na długie włókna celulozy, odpowiadającej za elastyczność kartki, lepiej wytrzymuje próbę czasu niż papiery nowsze, produkowane z mechanicznie rozdrabnianego drewna.

Największym wrogiem papieru jest kwas, który może pochodzić z zewnątrz (znajduje się na przykład w niektórych klejach introligatorskich), ale wytwarzany jest również przez sam papier, jeśli ten przechowywany jest w niewłaściwych warunkach, lub narażony na zanieczyszczenia powietrza.

Współcześnie kartki bywają pokrywane powłoką alkaliczną, która neutralizuje produkcję kwasów.  Książkom szkodzi również słońce, które rozkłada barwnik i powoduje blaknięcie oraz wilgoć, nie tylko powodująca proces degradacji celulozy, ale także zmiękczająca papier, przez co jest bardziej podatny na uszkodzenia mechaniczne.

Łatwe sposoby na ochronę książek

Warto więc zabezpieczyć nasze zbiory, zanim dojdzie do uszkodzeń. Przede wszystkim pamiętajmy o tym, by trzymać książki w możliwie ciemnych i chłodnych, ale nie wilgotnych, miejscach. Ochraniajmy je też przed działaniem promieni słonecznych – przez blaknięcie stronic możemy utracić ich cenną treść.

Znakomitym pomysłem są okładki z tworzyw sztucznych, lub – droższe, ale wytrzymalsze i bardziej estetyczne – materiałowe etui.  Starajmy się też nie narażać naszych ulubionych książek na niepotrzebne uszkodzenia; zwróćmy uwagę na to, w jaki sposób je transportujemy, unikajmy dotykania ich zabrudzonymi palcami, z ostrożnością obchodźmy się z płynami.

Uszkodzenia książek –  co robić?

Może zdarzyć się jednak, że do uszkodzenia książki dojdzie, mimo naszych wysiłków. Co robić w takiej sytuacji? Przede wszystkim – działać! Im wcześniej podejmiemy akcję ratunkową książki, tym lepsze okażą się jej efekty. Warto znać tych kilka tricków, by móc skutecznie uratować uszkodzony wolumin i cieszyć się ulubioną lekturą jak najdłużej.

Ratunek dla zalanej książki

W tej sytuacji zalecane jest szybkie działanie. Najpierw należy usunąć jak najwięcej wilgoci za pomocą ręczników papierowych lub bawełnianej szmatki. Nie pocieraj – w najlepszym wypadku skończy się to lekkim naruszeniem struktury, w najgorszym – dziurą. Uważaj też, by nie rozedrzeć kartek – zmiękczony papier jest niezwykle podatny na uszkodzenia, obchodź się z nim ostrożnie.

Zalane strony mają tendencję do falowania; problem ten można rozwiązać przy pomocy bawełnianej szmatki i żelazka. Ustaw książkę na twardej powierzchni. Pogiętą stronę przykryj bawełnianą chusteczką, a następnie delikatnie rozprasuj wykonując powolne ruchy po jej powierzchni. Ważne jest, by żelazko było ustawione na jak najniższą temperaturę, żeby nie spalić stronic.

Rozdarcie strony – co teraz?

Do tego rodzaju uszkodzeń potrzebne nam będą bardziej profesjonalne narzędzia, a mianowicie – taśma introligatorska. Przestrzegamy przed próbami klejenia stron przezroczystą taśmą biurową – klej w niej użyty zawiera kwasy, które pogorszą stan książki, dodatkowo narażając ją na dalsze uszkodzenia.

Nie sprawdzą się również paski papieru, które mogą zasłonić część tekstu. Na rynku dostępne są bezkwasowe taśmy do naprawy książek, a oprócz nich również produkty takie jak folie do wzmacniania grzbietów czy wewnętrznych szyć. Taśmy te zawierają specjalny klej aktywowany termicznie lub za pomocą wody, który nie uszkadza struktury papieru; dodatkowo zaś po przyklejeniu stają się prawie niewidoczne, dzięki czemu nie utrudniają czytania.

Sposoby na uszkodzoną okładkę

Okładkę, która nie jest już estetyczna, warto okleić papierem, co nie tylko zabezpieczy ją przed uszkodzeniami, ale także pozwoli spersonalizować i ozdobić według własnego pomysłu. Częstym problemem jest oderwanie się bloku książki od okładki –  co wtedy? Najlepszym rozwiązaniem jest użycie samoprzylepnych taśm bawełnianych, które utrzymają wolumin w całości.

Może okazać się jednak, że naprawa książki przekracza nasze domowe możliwości. Warto w takiej sytuacji zwrócić się do firmy zajmującej się renowacją książek, która zaoferować może wymianę okładki i ponowne szycie lektury za pomocą odpowiednich nici. Cena takiego zabiegu zależna jest od stopnia uszkodzenia woluminu, dobrze więc poprosić o wcześniejszą wycenę.

Łukasz

Chętnie doradzam, pisząc na wszelakie tematy – sport, hobby, wnętrza, praca, rozwój i turystyka. Staram się znaleźć porady na wszystkie problemy.